Năm gian nhà cỏ thấp le te
Ngõ tối đêm sâu đóm lập lòe
Lưng giậu phất phơ màu khói nhạt
Làn ao lóng lánh bóng trăng loe...
còn mấy câu gì nữa nhưng quên bà nó rồi...
Photo of Le Giang
Với tôi, mùa thu là mùa ẩm thực, tức là khi rảnh rỗi đẹp trời sẽ làm vài món ăn mà nhấm nháp, và nhất định phải hâm nóng ít rượu ngon để nhâm nhi.
Canh bánh đa cá rô
Gần đây, tiết thu mát mẻ, nắng cao nguyên lấp lánh, mẹ tôi bảo: "Trời này mà nấu bát canh bánh đa cá rô thì hợp lắm ấy nhỉ". Ở nhà quê ngày xưa, cá rô tầm tháng tám thường béo tròn, vì chúng cứ đớp no những hoa lúa rụng đầy trên mặt nước. Thịt cá rô mềm và ngậy, phi với hành, gừng, ớt thật thơm, nấu cùng rau bồ ngót làm thành nồi canh, rồi thả một nắm sợi bánh đa vào. Bát canh bánh đa ấy vừa thanh mát vừa lành dạ nên mẹ con tôi đều thích.
Cá trắm hấp
Tôi không thích cá trắm cho lắm, vì chúng đầy những mảnh xương con con, nhưng cá trắm mùa thu là ngọt thịt nhất đấy. Nhà dì tôi có mấy cái ao lớn nên mùa này dì rất hay mang cho vài con trắm to béo. Tôi thường nhồi vào bụng cá hỗn hợp thịt lợn băm, miến dong, mộc nhĩ đã ướp gia vị. Cho thêm cả hoa hồi, hạt mùi, gừng và tiêu sọ. Nên hấp cá trắm trong nồi hấp bằng tre, lót hành hoa dưới xửng hấp rồi đặt cá lên thôi. Mẹ tôi hay đem cá cuộn với thì là và rau sống. Kể mà chấm với thứ nước mắm nhĩ do mẹ nàng Bệnh tự tay chưng cất từng giọt một hẳn sẽ tuyệt lắm.
Gà nướng ống tre
Nhà tôi lúc nào cũng có gà ta. Mẹ tôi chăm bẵm lắm, cứ cho chúng ăn hạt bắp mảnh đều đều nên con nào cũng mũm mĩm, thịt nấu lên vàng ươm. Chúng tôi thường chọn một con gà non, lọc thịt bỏ xương, ướp vị thanh đạm thôi. Sau đó lấy gạo nếp thơm ngâm trong nước dừa, vớt gạo ra lót một lớp vào ống tre trước. Hái lá ngải cứu để bọc thịt gà rồi bỏ vào ống, phủ chỗ nếp thơm còn lại lên trên, đậy kín. Thịt gà sống nướng trong ống tre thì phải nướng lâu một chút, nhưng như vậy thịt sẽ ngọt và thơm hơn là hấp trước rồi mới nướng. Gà nướng chấm muối ớt xanh, ăn cùng một rừng các loại rau thơm xanh mơn mởn trong vườn.
Ếch chưng
Hôm xuống thung lũng nhà Đầu Rau chơi, nó bắt cho tôi một lô ếch quanh hồ nước rộng mênh mông trước nhà. Tôi đem ếch chưng cùng nước dừa trong một cái niêu đất cũ mèm có lót sả dưới đáy, để lửa liu riu. Chưa đến mùa đông nhưng bọn tôi may mắn có được ít bắp non bé xíu, thơm ngọt, thế là tôi cho cả vào nồi để chưng cùng. Khi thịt ếch đã chín thì rắc thêm sợi tía tô, ớt băm nhuyễn và lá chanh. Được ăn món này cùng cơm nóng vào một ngày mưa bụi có lẽ là điều dễ chịu nhất trên đời.
Sau bữa ăn, tôi và Đầu Rau xuống chòi canh sát mép hồ uống rượu. Rượu ngô vùng Tây Bắc có lẽ ai cũng biết, Đầu Rau là người Tày nên nó nấu rượu này rất khéo, nó có công thức gì đó của riêng mình. Thật ra thì tôi chưa từng thích loại rượu nào như rượu ngô do chính tay nó cất cả. Rượu trong vắt, ngửi qua thanh mát như mùi của sương buổi sớm. Đầu Rau lúi húi nhóm một chiếc lò nhỏ, đặt nồi nước lên đun cho sôi liu riu, rồi nó thả một ống tre ngắn ngủn đựng rượu ngô vào nồi đất để hâm rượu. Khi nhấp ngụm rượu ấm đầu tiên, tôi cảm thán: "Ngon thiệt, cả năm tao chỉ chờ đến mùa thu để uống một lần rượu của mày thôi đấy".
Tôi vốn không hảo chuyện ăn uống (thật ra là tôi khá lười ăn), và tôi cũng không thích nấu ăn cho người khác, ngoại trừ một vài người mà tôi đặc biệt quý mến. Chuyện nấu nướng này, tôi nghĩ, tuyệt nhất vẫn là vào một buổi trời trong nắng ấm, tôi được chuyên chú vào những thức rau củ non xanh và thơm mát, được lắng nghe tiếng bếp lửa tí tách, tiếng lách cách của dao thớt, tiếng xèo xèo của hành phi, được ngắm hơi nước cuộn bay quanh nồi niêu xoong chảo. Tôi yêu cảm giác tĩnh lặng trong tâm trí mỗi khi đứng nấu nướng giữa khoảng không gian tràn ngập những mùi vị và âm thanh kỳ lạ ấy. Tôi cũng thích cả sự bình yên nho nhỏ khi ngồi cùng đôi ba người thân thiết để nhấm nháp món ăn và lắng nghe họ chuyện trò. Một đứa lười biếng như tôi mà có muốn động tay nấu nướng thì cũng chỉ vì những điều đơn giản như thế, chỉ thế thôi. : )